میکروبیولوژی و فرصت‌های اشتغال آن

میکروبیولوژی و در مقیاس گسترده تر، زیست شناسی، علم مطالعه در مورد زندگی و موجودات زنده است. اما اینکه زیست‌شناسی را این‌قدر کوچک تعریف کنیم قطعاً بی‌انصافی است. امروزه زیست‌شناسی زیرمجموعه‌های زیادی دارد و تقریباً در هر جایی که نگاه می‌کنید یک رشته مرتبط با زیست‌شناسی پیدا می‌کنید.

می‌دانیم که کوچک‌ترین قسمت زنده‌ هر موجود، سلول است و زیست‌شناسی از این چیز بسیار کوچک زنده شروع می‌شود و به جانورهای غول‌پیکر می‌رسد. این رشته با توجه به گستردگی مباحث، به شاخه‌های مختلفی از جمله: زیست‌شیمی، گیاه‌شناسی، میکروبیولوژی، فیزیولوژی، زیست‌فیزیک، جانورشناسی و بوم‌شناسی تقسیم می‌شود.

زیست شناسی سلولی و مولکولی

افرادی که در رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی تحصیل کرده اند، می‌توانند در برخی مراکز تحقیقاتی مانند انستیتو پاستور، مرکز تحقیقات ژنتیک، مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک، مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌ها، پژوهشگری و تدریس، آزمایشگاه غذا، دارو و بهداشت، آزمایشگاه واکسن و سرم و مواد خوراکی، آشامیدنی و آرایشی و بهداشتی مشغول به کار شوند. هم‌چنین می‌توانند با ایجاد یک شرکت خصوصی، در زمینه‌ ساخت مواد اولی و آزمایشگاه‌های علوم سلولی و مولکول، به درآمد برسند.

زیست شناسی جانوری

این دسته از افراد پس از تحصیل در رشته زیست شناسی جانوری، می‌توانند در کارهای تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها، سازمان حفاظت از محیط زیست، سازمان‌ها و مراکز مرتبط با آن مشغول به کار شوند.

کار در سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، شیلات ایران، مراکز دام‌پزشکی، موزه‌های ملی تاریخ طبیعی یا تکنسین آزمایشگاه از دیگر مشاغلی هستند که پذیرای این فارغ التحصیلان می باشند.

هم‌چنین این افراد می‌توانند با ادامه تحصیل در زیرمجموعه‌های بالینی مانند خون‌شناسی، انگل‌شناسی و فیزیولوژی جانوری وارد حوزه‌های پزشکی شوند.

زیست شناسی دریا

از آن جا که این رشته تماماً با دریا و موجودات آبزی سر و کار دارد، حوزه‌ کاری محدودتری دارد. بنابراین امکان اشتغال در هر شرایط و مکانی، برای این دسته از افراد فراهم نیست.

فارغ التحصیلان رشته زیست شناسی دریا می‌توانند در مراکز پرورش ماهی و مراکز تحقیقاتی بر روی ارزش مواد غذایی دریایی به تحقیق بپردازند و یا در سازمان شیلات فعالیت داشته باشند. به علاوه این افراد می‌توانند در راستای حفظ گونه‌های درحال انقراض آبزیان، مانند ماهی ازون‌برون و یا ماهی سفید، تلاش کنند.

زیست شناسی گیاهی

فارغ التحصیلان گرایش زیست شناسی گیاهی، می‌توانند کار تدریس را در مقطع دبیرستان یا دانشگاه انجام دهند. هم‌چنین فعالیت در مراکز تحقیقاتی کشاورزی، ژنتیک و بیوتکنولوژی گیاهی، فضای سبز سازمان شهرداری، موزه‌های ملی تاریخ طبیعی، صنایع تولیدی کشت و تکثیر گیاهان زینتی یا گیاهان دارویی، احیای زیستگاه‌های گیاهی، گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و کشاورزی، و جهاد کشاورزی، از دیگر مشاغل موجود برای فارغ‌التحصیلان این گرایش هستند.

حتما بخوانید: ۴ دلیل برای شروع کسب و کار در مقیاس کوچک

میکروبیولوژی

میکروبیولوژی یکی از گرایش‌های زیست‌شناسی مولکولی است که به مطالعه‌ میکروارگانیسم‌‌ها که شامل باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، جلبک ها است، می‌پردازد.

این رشته، ابعاد فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و ژنتیک باکتری‌ها، قارچ‌ها، جلبک‌ها، پریون‌ها و تک‌سلولی‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد. مطالعه‌ اکولوژیکی میکروارگانیسم‌ها جنبه‌ی مهم و موثر دانش میکروبیولوژی است.

این رشته و گرایش‌های آن در دانشگاه‌های علوم پایه و پزشکی در سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری ارائه می‌شود.

میکروبیولوژی دارای گرایش‌های پزشکی، صنعتی و غذایی و دارویی و محیطی است:

میکروبیولوژی پزشکی

این شاخه سلامت محور است و به بررسی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا برای انسان و نحوه‌ عملکرد آن‌ها می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان حوزه میکروبیولوژی پزشکی، با فعالیت در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و بیمارستان‌ها در درمان، کنترل و پیشگیری از بیماری‌های عفونی، نقش شایانی دارند.

میکروبیولوژی صنعتی

این گرایش به تولید مواد مورد نیاز در صنایع و حرفه‌های مختلف مانند اسید، کود پلیمرها و… از طریق میکروارگانیسم‌ها می‌پردازد. متخصصان این حوزه با فعالیت در کارخانه‌های صنایع و پژوهشگاه‌های نفت و کشاورزی به رشد این صنایع کمک می‌‌کنند. بیوتکنولوژی میکروبی یا میکروبیولوژی صنعتی که در آن، استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای به دست آوردن یک محصول یا فعالیت، با ارزش اقتصادی در مقیاس تجاری است.

میکروبیولوژی غذایی

میکروارگانیسم‌ها در تولید بسیاری از مواد غذایی مانند لبنیات و نوشیدنی‌ها دخالت دارند. مختصصان میکروبیولوژی غذایی با شناخت این میکروارگانیسم‌ها به توسعه و تولید مواد غذایی می‌پردازند.

علاقه‌مندان رشته‌ی میکروبیولوژی برای موفقیت هر چه بیشتر می‌بایست به داشتن برخی مهارت‌ها توجه داشته باشند که عبارت‌اند از:

• علاقه به کار در آزمایشگاه
• حافظه‌ خوب
• توانایی حل مسئله
• ذهن خلاق و جست‌وجوگر
• تفکر پویا و منطقی
• شکیبایی و حوصله‌ زیاد
• دقت بالا و توجه به جزئیات
• علاقه به کار با نرم‌افزارها
• توانایی رهبری تیم

بازار کار میکروبیولوژی

دانش‌آموختگان گرایش‌های مختلف میکروبیولوژی براساس تخصص و علاقه‌ خود می‌توانند در بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های پاتولوژی، پژوهشگاه‌های کشاورزی و محیط زیست، مراکز تحقیقاتی غذا و دارو و پژوهشگاه‌های نفت مشغول به کار شوند.

در ایران رشته‌ میکروبیولوژی از میان دیگر گرایش‌های زیست‌شناسی از جایگاه شغلی بهتری برخوردار است.

مهم‌ترین معضل اشتغال میکروبیولوژیست‌ها، اشغال جایگاه شغلی آنان توسط افراد غیرمتخصص است. امید است با درک دانش و مهارت انحصاری، میکروبیولوژیست‌ها و متخصصان این رشته نیز به جایگاه شغلی شایسته‌ خود دست یابند.

در کشورهایی که امکانات پژوهشی و آزمایشگاهی لازم را دارا هستند، زیست‌شناسی از جایگاه نسبتا خوبی برخوردار است و متخصصان این رشته به راحتی جذب بازار کار می‌شوند‌.

در واقع این کشورها منکر اهمیت زیست‌شناسی نیستند اما در فراهم کردن بستر موردنیاز برای یک زیست‌شناس، ناتوان‌ هستند و این علم موثر و مهم را تقریبا کنار می‌گذارند تا در زمان و مکان مناسبی به آن بپردازند.

بدیهی است که عدم پیشرفت و توسعه‌ زیست‌شناسی، منجر به کند شدن پیشرفت در حوزه‌های دیگر چون پزشکی، داروسازی، کشاورزی و…می‌شود.

بسترهای مناسب شغلی میکروبیولوژی

برای ورود به بازار کار میکروبیولوژی بسترهای مناسب شغلی زیادی وجود دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. آزمایشگاه‌های تشخیصی (پاتوبیولوژی) مانند آزمایشگاه‌های مراکز درمانی
2. آزمایشگاه‌های تحقیقاتی مانند آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها و مراکز علمی
3. شرکت‌ها وکارخانه‌های دانش بنیان
4. کارخانه‌ها و مراکز تولید مواد غذایی به عنوان کارشناس یا محقق
5. محیط‌های مربوط به کشاورزی به عنوان کارشناس آفات و میکروب های گیاهی
6. سازمانهای نظارتی به عنوان کارشناس بهداشت

در مجموع فرصت‌های شغلی در رشته‌ میکروبیولوژی باتوجه به تنوع دروس و گرایش‌ها بسیار متنوع است. از سوی دیگر، فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند به عنوان نیروی انسانی متخصص برای مدیریت میانی و هدایت امور فنی خط تولید، مزارع و آزمایشگاه‌ها مشغول به فعالیت شوند.

حتما بخوانید: برای راه اندازی کسب و کار در کشورهای مختلف از کجا باید شروع کرد؟

محدودیت های پیش روی فارغ التحصیلان

عدم استخدام در مراکز بالینی و آزمایشگاهی نه تنها در مقطع کارشناسی، بلکه در مقطع ارشد و دکتری (به علت پیگیری انجمن های رقیب و نبود نهادهای حمایت کننده از دانشجویان علوم پایه) در تمام دنیا، فارغ التحصیلان ژنتیک در مقطع دکتری، مجاز به انتخاب گرایش‌های مختلفی برای ادامه تحصیل هستند.

همچنین می‌توانند به طبابت در زمینه های: ناباروری، سرطان، تشخیص و درمان بیماری های وراثتی و … مشغول شوند. در حالیکه در کشور ما، حتی حق شرکت در آزمون فلوشیپ مشاوره ژنتیک و تاسیس کلینیک مشاوره ژنتیک را ندارند. ولی برای فارغ التحصیلان پزشکی عمومی این حق محفوظ است. در صورتی که دانشجویان گرایش ژنتیک چندین برابر دانشجویان پزشکی واحدهای تخصصی ژنتیک می‌گذرانند.

یکی از مهمترین جایگاه های فارغ التحصیلان میکروبیولوژی، آزمایشگاه‌های شرکت‌های تولید غذا، دارو و هر کارخانه یا شرکتی که به نحوی با آزمایش‌های کنترل کیفی درگیر هستند، می‌باشد. متاسفانه چندین سال است این جایگاه های شغلی در نبود سازمان حمایت کننده، توسط فارغ التحصیلان صنایع اشغال می‌شود.

بررسی بیمارستان‌ها از لحاظ جمعیت میکروبی و مبارزه با عفونت‌های بیمارستانی در تمام دنیا توسط کارشناسان میکروبیولوژی انجام می‌شود. اما متاسفانه در کشور ما این مهم توسط نیروهای غیر متخصص و اکثرا پرستاران انجام می‌گردد.

دانشجویان مقطع دکتری وزارت بهداشت، ماهیانه مبلغی به عنوان حقوق دریافت می‌کنند. اما در وزارت علوم، ضمن تبعیضی آشکار هیچ حقوقی به دانشجویان علوم زیستی تعلق نمی‌گیرد. پذیرش محدود به عنوان هیئت علمی به علت ظرفیت کم و تبعیض های دیگری که طبق آن، مجموعه علوم زیستی و پایه را شایسته عنوان “هئیت علمی” در وزارت بهداشت نمی‌داند.

میکروبیولوژی در کشورهای توسعه یافته

رشته‌ زیست شناسی در خارج از کشور دارای طرفداران زیادی می باشد. در این رابطه می توان به ارزش رشته‌ زیست شناسی در آمریکا اشاره کرد. در این کشور، زیست‌شناسی دارای گرایش های متعددی می باشد. این گرایش ها شامل: اناتومی، علوم کشاورزی، فیزیولوژی، بیو مکانیک و…است.

میانگین درآمد یک زیست‌شناس در آمریکا ۱۴۲٫۴۲۰ دلار می باشد. در آمریکا این رشته بسیار پرطرفدار است. در آلمان نیز زیست‌شناسی از ارزش والایی برخوردار است. بنابر نظر دکتر غزاله نعمت‌اللهی تفاوت بین زیست شناسی در ایران و آلمان بسیار است. او می گوید:‌ یک تفاوت عمده وجود دارد و آن این است که در ایران معمولا به آدم یک جزوه می‌دهند که همان را می‌خواند و بعد هم می‌رود امتحان می‌دهد. ولی اینجا وقتی رشته‌ی بیولوژی می‌خوانی، آدم باید خودش خیلی مطالعه کند و کتاب‌های مختلفی باید بخواند. یعنی آدم باید بیشتر به خودش متکی باشد.

با دریافت « مشاوره سلامت و مشاوره کسب و کار » از کارشناسان جوان حرفه‌ای و باتجربه ساکوراد؛ موفقیت کسب و کار، رونق فروش و افزایش درآمد خود را تضمین کنید!

حوزه‌ فعالیت دو گرایشِ رشته‌ زیست‌شناسی: میکروبیولوژی و ایمونولوژی

تحصیل در میکروبیولوژی و ایمونولوژی در کانادا، برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری بر چهار حوزه تحقیقاتی اصلی تمرکز دارد: سلول و ایمونولوژی مولکولی، ژنتیک و فیزیولوژی میکروبی، زیست شناسی مولکولی ویروس‌ها و میکروبیولوژی پزشکی. اکتشافات پایه‌ای میکروبیولوژی ممکن است به پیشرفت و توسعه طراحی دارو و واکسن های درمانی جهت پیشگیری و درمان بیماریها منجر شود.

هدف اصلی کالج‌های کانادا برای تدریس رشته‌های زیست‌شناسی، ارائه‌ فرصت های منحصر به فرد، برای یادگیری تجربی، تکنیک های تحقیقاتی بنیادی و تلفیق اطلاعات به دانشجویان می‌باشد. این فرصت به دانشجویان این امکان را میدهد که بر روی عناوین تحقیقاتی اساسی و پیشنهاد شده توسط گروه آموزشی مانند میکروبیولوژی مولکولی، قارچ شناسی، فیزیولوژی میکروبی، ویروس شناسی، ژنتیک، ایمونولوژی، طراحی دارو و … تمرکز کنند.

دانشجویان فارغ التحصیل زیست شناسی در خارج از کشور می توانند در پالایشگاه ها، آزمایشگاه ها و یا حتی به عنوان پزشک مشغول به کار شوند.

و اما کلام آخر…

رشته میکروبیولوژی، پر از فرصت‌هایی است که در آن دانشمندان جوان می‌توانند از پتانسیل و ویژگی این میکروب‌ها به نفع سلامت انسان و محیط زیست استفاده کنند. در حال حاضر محققان در حال تحقیق و مطالعه گسترده درباره برخی گونه‌های میکروبی و نقش آنها در مبارزه با مشکلاتی مانند آلودگی، ایجاد روش‌های درمانی بهتر، تولید دارو، افزایش تولید محصول و تولید مواد غذایی غنی از مواد مغذی هستند.