چندین سال است که اصطلاح ایزو به عنوان نمادی از افتخار و تبلیغ برای محصولات و خدمات در کشور ما مورد استفاده قرار گرفته است. این عناوین البته منحصر به کشور ما نیست؛ بلکه استانداردهایی جهانی است که داشتن هر یک از آنها نشانگر داشتن مجموعه ای از امتیازات و برتری هاست.
متأسفانه نداشتن شناخت صحیح و کامل درباره این استانداردها، گاهی ما را نسبت به کیفیت محصول یا خدماتی که به دنبال آن هستیم گمراه می کند.
حتما بخوانید: تکنیکها و ابزارهای رونق کسب و کار در دوران رکود اقتصادی
ISO سازمان بین المللی استانداردسازی
ایزو در واقع حروف اختصاری International Organization for Standardization به مفهوم سازمان بین المللی استاندارد سازی است که یک مجمع بین المللی از سازمانهای استاندارد کشورهای عضو، آن را تشکیل می دهد.
ایزو یک شبکه از مؤسسات استاندارد ملی در ۱۴۷ کشور دنیا است؛ بر پایه یک مرکز در هر کشور و یک مرکز اصلی در شهر ژنو سوئیس فعالیت می کند، که وظیفه هماهنگی مراکز مختلف را دارد. همچنین یک موسسه غیر دولتی است، یعنی هر کدام از اعضای آن الزاماً نماینده ملی کشور خود نیستند. با این همه ایزو یک نقش مهم بین بخشهای خصوصی و عمومی بازی می کند؛ چرا که اعضای آن یا در دولت و مؤسسات دولتی دارای سمت هستند، و یا نماینده دولت هستند.
از طرف دیگر بقیه اعضا که نقش خصوصی دارند نقش مهمی در ارتباطات صنعتی دارند و در نتیجه با دولت های متبوعشان در تعامل مستقیم قرار دارند. بنابراین ایزو مانند یک پل ارتباطی عمل می کند که هم رضایت کسب و کار و هم درخواست عموم را تأمین می کند.
سیستم های مدیریت کیفیت
درسال ۱۹۸۷ کمیته فنی ۱۷۶ سازمان ایزو (ISO/TC ۱۷۶ ) سری استانداردهای ISO ۹۰۰۰ را به جهانیان ارائه نمود . هدف از تدوین این سری از استاندارد، بوجود آوردن الگویی بین المللی برای پیاده سازی و استقرار سیستم های مدیریت و تضمین کیفیت بوده است.
سیستم های مدیریت کیفیت به منظور حفظ سطح کیفیت تعریف شده و بهبود کیفیت از طریق اصلاح فرایندها، در سازمان پیاده سازی می شود.
امروزه واحدهای خدماتی نیز مانند واحدهای صنعتی، علاقه زیادی به استقرار سیستم کیفیت نشان می دهند.
سازمان بينالمللی استاندارد ISO در يك نگاه
این سازمان ابتدا با نام ISA) International standard association) در سال 1926 با شرکت 20 کشور دنیا تاسیس شد و بعد ها درسال 1942 تعطیل شد.
سازمان بينالمللی استاندارد ISO كه مقر آن در ژنو می باشد در 24 فوريه 1947 به منظور يكپارچه كردن تدوين استاندارد در سراسر جهان ايجاد تسهيلات در تجارت بينالمللی حمايت از توليدكننده و مصرفكننده و توسعه همكاريهای علمی تكنولوژيكی اقتصادی و … با عضويت 25 كشور به فعالیت خود ادامه داد.
به دنبال پيوستن تدريجی ساير كشورهای جهان اين سازمان در حال حاضر داراي 132 عضو شامل 90 عضو اصلی 34 عضو مكاتبهای و 8 عضو مشترك می باشد كه موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتی ايران از جمله اعضاي اصلي آن بوده و با فعاليت در كميتههای فنی ايزو در تدوين استانداردهای بينالمللی مشاركت داشته و دارد. اين استانداردها كه تعداد آنها در حال حاضر 11950 مورد می باشد توسط 2856 كميته و زيركميته و بيش از سی هزار كارشناس تدوين گرديدهاند.
كميتههای فنی كه متشكل از اعضای فعال (P-MEMBER) و اعضاي ناظر (O-MEMBER) می باشند وظيفه دارند موضوعاتی را كه تدوين استاندارد آنها ضروری به نظر می رسد بررسی و مطرح نمايند.
پس از موافقت اعضا با موضوع پيشنهادی مدارك علمي و فنی مربوط (COMMITTEE DRAFT) تهيه و بين اعضاء (از جمله ايران) توزيع می گردند كه پس از انجام اصلاحات لازم به صورت پيشنويس استاندارد بينالمللی (DRAFT INTERNATIONAL STANDARD) در می آيند.
درمراحل مختلف تدوين اجلاسيههايی برای بحث و تبادل نظر حضوری اعضا نسبت به پيشنويس مورد نظر در كشورهای عضو ايزو تشكيل می گردد و اعضای فعال (P-MEMBER) نماينده يا نمايندگانی به اين جلسات اعزام می دارند.
حتما بخوانید: اشتباه رایج شرکتهای ایرانی در علامت تجاری
استانداردهای ایزو و کیفیت چیست؟
چگونه و با استفاده از چه ابزاری می توانیم کیفیت محصولات و خدمات خود را تضمین کنیم و آیا نظام و قاعده ای برای این کار وجود دارد؟
سازمان بین المللی استاندارد برای پاسخ به این نیاز شرکتها، استانداردهای مختلفی را تعریف کرده است. معروفترین این استانداردها ISO 9000 می باشد.
مشخصا استانداردهای ایزو با استانداردهای تضمین کیفیت تفاوت دارد. تفاوت این استانداردهای «تضمین کیفیت» با استانداردهای «کیفیت محصول» به نوع نگاه ما به کیفیت از دیدگاه کل شرکت و محصول مربوط می شود. استانداردهای محصول معمولا حداقل مشخصه های فنی لازم برای کیفیت محصول را بیان می کنند.
اما استانداردهای تضمین کیفیت حداقل الزامات کیفی لازم در همه ابعاد شرکت و فرایندهای آن را نشان می دهند. برای مثال استاندارد محصول مشخص می کند که محصول ما از نظر استحکام، دوام، ابعاد، اندازه و غیره باید چه مشخصاتی را داشته باشد تا حداقل کیفیت قابل قبول را داشته باشد.
اما استاندارد تضمین کیفیت هیچ گونه مشخصات خاصی را برای محصول بیان نمی کند، بلکه فقط تاکید می کند که عوامل تاثیرگذار بر کیفیت باید از طریق فرآیندهای مختلف مثل تولید ، طراحی و خرید کنترل شوند.
دیگر استانداردهای مفید تدوین شده توسط سازمان جهانی استاندارد
- استاندارد ایزو 14000 : استاندارد کیفیت محیط زیست
- استاندارد ایزو 16949 : استاندارد تضمین کیفیت صنایع خودرو سازی
- استاندارد ایزو 17799 : استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات
- استاندارد OHSAS 18000 : استاندارد مدیریت ایمنی و بهداشت کار
استانداردهای ایزو سری ۹۰۰۰
استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ کیفیت را پدیده ای تلقی می کند که دائماً نیازمند نظارت، تکامل و بهبود مستمر می باشد. در این استانداردها آموزش از اهمیت خاص برخوردار است.
به گونه ای که علاوه بر مدیریت ارشد تمام کارکنان سازمانی باید بدانند که کوچکترین فعالیت آنها بر روی کیفیت محصول تولید شده مؤثر می باشد. محصولات و خدمات خواه مورد مصرف افراد داخل کشور قرار گیرد و یا از طریق صادرات مورد مصرف دیگر کشورها قرار گیرد پیامی از لیاقت های صنعتی و شایستگی های مردم آن کشور است. لذا مهمترین اصول استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ مراعات استانداردهای کیفیت توسط سازمان ها می باشد.
استانداردهای سری ۹۰۰۱ ، ۹۰۰۲، ۹۰۰۳، الگوهای تضمین کیفیت بوده که در هر سازمانی بر حسب اینکه، فعالیتها، نوع محصول و چگونگی طراحی، تولید و ارائه خدماتش، با یکی از این الگوهای تضمین کیفیت انطباق داشته باشد، می تواند یکی از آنها را انتخاب کند و در جهت تأمین نیازهای خواسته شده در آنها فعالیت نموده و سرانجام به کسب گواهینامه ایزو مربوطه موفق شود.
بنابراین استانداردهای ایزو ۹۰۰۱ ، ۹۰۰۲ ، ۹۰۰۳ سه الگوی متفاوت برای تضمین کیفیت هستند که شرکت های تولیدی بر حسب وضعیت خود از جهت شرایط تولیدی و خدماتی می توانند یکی از آنها را انتخاب نمایند.
معروفترین استانداردهای ایزو در ایران استانداردهای ایزو ۹۰۰۱ و ۹۰۰۲ بوده که استاندارد ایزو ۹۰۰۱ معرف الگوی تضمین کیفیت کالا بوده که طراحی آنها در سازمان تولیدکننده انجام می شود. مثل فولادسازی، و استاندارد ایزو ۹۰۰۲ الگوی تضمین کالا و خدماتی است که طراحی آنها در سازمان تولید کننده انجام نمی شود و تنها تولید و ارائه آن در سازمان مذکور صورت می گیرد.
این مهارت را بیاموزید: دوره آموزشی برنامهریزی و هدفگذاری
ISO ۱۴۰۰۰ سیستم های مدیریت محیط زیست
استانداردهای خانواده ISO ۱۴۰۰۰ شامل استانداردهای بین المللی در رابطه با سیستم های زیست محیطی است.
یک سیستم مدیریت زیست محیطی می تواند به عنوان بخشی از سیستم های جامع مدیریت به حساب آید. این سیستم شامل ساختار سازمانی، فعالیت های طرح ریزی، تعریف مسوولیت ها، تعیین روش ها و فرایند ها و همچنین در اختیارگیری منابع لازم برای تهیه، اجرا، بازنگری و حفظ خط مشی زیست محیطی سازمان است.
مشخص است که در این استاندارد نیز مساله اصلی فرایند تولید و به عبارتی پشت پرده عرضه یک کالا است، نه خود کالا. در واقع این گواهینامه به واحدی اعطا می شود که در درازمدت برنامه های عملی برای کمک به پاکیزه ماندن محیط زیست داشته باشد و آنها را به درستی اجرا کند.
OHSAS ۱۸۰۰۱ سری ارزیابی ایمنی بهداشت شغلی
سری ارزیابی ایمنی بهداشت شغلی (Occupational Health & Safety Assessment Series ) استانداردی قابل امتیازبندی و اخذ گواهینامه است که ما ایرانیان کمتر از آن شنیده ایم.
OHSAS ۱۸۰۰۱ در پاسخ به نیاز سازمانها به یک استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی که بوسیله آن بتوانند سیستم مدیریت خود را در زمینه های بهداشتی و ایمنی ارزیابی کنند تدوین شده است.
ساختار استاندارد OHSAS ۱۸۰۰۱ سازگار با استانداردهای «ایزو» است تا سازمان ها بتوانند به راحتی سیستم های مدیریت کیفیت، محیط زیست و بهداشت شغلی و ایمنی را با یکدیگر ادغام و سیستم مدیریتی یکپارچه ای را ایجاد نمایند.
معرفی برخی از استانداردها
در ادامه به معرفی تعدادی از این استانداردها می پردازیم:
- IMS سیستم مدیریت یکپارچه
- OHSAS 1001 : 2007 استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی
- ISO 9001 : 2008 استاندارد سیستم مدیریت کیفیت
- ISO14001:2004 استاندارد سیستم مدیریت محیط زیست
- ISO 10002 : 2004 استاندارد سیستم رضایت مندی مشتریان
- ISO 22000 : 2005 استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت مواد غذایی
- ISO 13485:2003 استاندارد سیستم مدیریت تجهیزات پزشکی
- ISO/ TS 16949:2009 استاندارد سیستم مدیریت صنایع خودرو سازی
- ISO 17025:2005 استاندارد سیستم مدیریت آزمایشگاه
- ISO / TS 29001:2010 استاندارد سیستم مدیریت صنایع نفت,گاز و پتروشیمی
- ISO 27001:2005 استاندارد سیستم مدیریت امنیت اطلاعات
- ISO 10006 : 2003 استاندارد مدیریت کیفیت در پروژهها
- ISO 17020:1998 استاندارد سیستم مدیریت صلاحیت سازمانهای بازرسی
- ISO 50001:2011 استاندارد سیستم مدیریت انرژی
- ISO 10015:1999 استاندارد سیستم مدیریت کیفیت آموزش
- ISO 15189 : 2007 استاندارد خدمات آزمایشگاه تشخیص طبی
- ISO 1765 : 1986 استاندارد فرش ماشینی
- ISO 12944-5 : 2007 استاندارد رنگ و روغن جلا
- ISO 12647 : 2004 استاندارد صنعت چاپ
- ISO 3632:2011 استاندارد زعفران و ادویه
- ISO 16050:2003 استاندارد آجیل و خشکبار
- ISO 6820:1985 استاندارد نان
- ISO 9202:1991 استاندارد جواهرات, طلا و نقره
- ISO8561 – IEC 60335-1 استاندارد تولید انواع یخچال و فریزر خانگی
- HACCP استاندارد آمریکایی سلامت غذا
- Halal تطابق مواد غذایی با الزامات قوانین اسلامی
- CE استاندارد محصول در اروپا , تطابق محصول با الزامات اتحادیه اروپا
- EFOM گواهینامه تعالی سازمانی
- E-Mark استاندارد وسایل نقلیه در اروپا
- HSE-MS سیستم مدیریت ایمنی – بهداشت – محیط زیست
- QS 9000 استاندارد سیستم مدیریت کیفیت در صنایع خودروسازی
- GMP عملکرد خوب در تولید
- GDP عملکرد خوب در توزیع و پخش
- GLP عملکرد خوب آزمایشگاهی
- Global GAP استاندارد محصولات باغی و کشاورزی
- SA 8000 مدیریت حفظ حقوق کارکنان و تولید کالا طبق مسائل اجتماعی و اخلاقی
- DIN EN 676:2008 استاندارد مشعلهای گازسوز
- EN 9100 استاندارد مدیریت هوا فضا
- 5S استاندارد آراستگی سازمان
- Six Sigma استاندارد سیستم توسعه و گسترش متدهای مدیریتی و تحول سازمانی
- COC – Certificate of Conformity گواهینامه انطباق با استانداردهای بین المللی
نقش استاندارد ایزو در تجارت خارجی
استانداردهای سری ۹۰۰۰ در ارائه تولیدات و خدمات بین المللی نقش بسیار حساسی را ایفا نموده است.
رقابت شدید در عرضه کالا و خدمات برای کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی در بازرگانی بین المللی وجود دارد که با وضعیت بازارهای داخلی کشور تفاوت دارد. در بازار داخلی، کمبود کالاها و خدمات به حدی است که خریداران به کیفیت و استانداردهای کالا توجه نمیکنند.
اما با ورود ایران به سازمان تجارت جهانی، رقابت افزایش یافته و مشتریان به کیفیت و استاندارد اهمیت بیشتری میدهند. در این راستا، نهادهای معتبر بینالمللی مسئول تضمین کیفیت کالا و خدمات هستند. همچنین استانداردهای سری ۹۰۰۰ به عنوان روشهای نوین برای تأمین کیفیت شناخته میشوند.
اهم نکات کلیدی که استاندارد ایزو از سازمان ها و موسسات می خواهد عبارت است از:
- آن چه را که انجام می دهید، بیان کنید.
- آن چه را که بیان می کنید، تعریف، توصیف و مکتوب کنید.
- آنچه را که مکتوب می کنید با نیازهای مشخص شده در استاندارد انطباق دهید.
- سوابق را حفظ کنید و براساس سوابق صحیح اقدام صحیح به عمل آورید.
- کیفیت کالا و خدمات سرلوحه خط مشی مدیریت ارشد هر سازمان باشد.
- مشارکت تمامی کارکنان را برای دست یافتن به کیفیت جلب و حفظ نماید.
- رضایت مشتری را به اعتماد مشتری تبدیل کند.
- از تمامی امور مربوط به سازمان، مثل مواد، تجهیزات و کارکنان، بنحو شایسته در زمان تعیین شده بهره گیری نماید.
- اصل پیشگیری را جایگزین اصل رفع اشکال نماید.
- کیفیت را به تضمین کیفیت بدل نماید.
- اصل انجام کار را از ابتدا به صورت صحیح و همیشه به صورت صحیح در سرتاسر سازمان برقرار سازد.
- اندیشیدن به کیفیت، به باور کیفیت و باور کیفیت را به فرهنگ کیفیت بدل سازد.
با دریافت « مشاوره فروش و بازاریابی کسب و کار » از کارشناسان جوان حرفهای و باتجربه ساکوراد؛ موفقیت کسب و کار، رونق فروش و افزایش درآمد خود را تضمین کنید!
و اما کلام آخر…
داشتن گواهینامه ایزو نه تنها اعتبار سازمان را افزایش میدهد، بلکه میتواند فرصتهای تجاری بیشتری را نیز فراهم کند.
بنابراین شرکت ها، مؤسسات و سازمان هایی که خود را با استانداردی ایزو در زمینه تولید مواد، کالا و ارائه خدمات مانوس و تطبیق ننمایند، با ورود ایران به WTO از بین می روند. لذا استانداردهای ایزو را از امروز باید جدی گرفت و آن را اجرا نمود چون فردا خیلی دیر است!