مشاوره تحقیقات بازار | روش های نمونه گیری غیراحتمالی

به طور کلی انواع روش های نمونه گیری را می توان در دو بخش نمونه گیری احتمالی و غیراحتمالی جای داد. در نمونه گیری احتمالی هر یک از واحدهای جامعه می توانند با احتمالی مشخص در نمونه قرار گیرند.

در حالیکه در نمونه گیری غیراحتمالی انتخاب نمونه براساس قوانین احتمالات صورت نمی گیرد و نمونه به مدد قضاوت انسانی حاصل می شود. بنابراین اشتباهات برآوردهای غیراحتمالی، اغلب غیرتصادفی و غیرقابل اندازه گیری است.

در این روش ها هرقدر که حجم نمونه را بزرگ اختیار کنیم، نمونه ها اغلب نمی توانند معرف واقعی جامعه باشند. اما با این حال گاهی اوقات نمونه گیری غیراحتمالی بهترین روش نمونه گیری می باشد. مانند زمانی که امکان تهیه چارچوب نمونه گیری وجود نداشته باشد.

یکی از مهم ترین کاربردهای نمونه گیری غیراحتمالی، استفاده در مطالعات مقدماتی پیمایش های بزرگ است. در چنین مواردی که هدف تعین واریانس صفت مورد اندازه گیری (برای تعین حجم نمونه و روش نمونه گیری) یا تست پایایی ابزار اندازه گیری و… می باشد، احتیاجی به روش های نمونه گیری احتمالی نیست.

در ادامه برخی از روش های نمونه گیری غیراحتمالی مورد بررسی قرار می گیرد.

دریافت خدمات کوچینگ کسب و کار (کوچ بیزینس /بیزینس کوچ) 

نمونه گیری قضاوتی یا تعمدی :

معمولا در نمونه گیری قضاوتی انتخاب سنجیده واحدها به طریقی صورت می گیرد که هریک معرف بخشی از جامعه موردنظر باشند. به عنوان مثال فرض کنید قصد داریم به بررسی وضعیت نوجوانانی که از خانه فرار کرده اند بپردازیم و مصاحبه با چنین افرادی ضروری است.

از آنجایی که تهیه لیستی از این افراد ممکن نیست، محقق سعی می کند به مکان هایی مانند پارک ها، ترمینال ها و… مراجعه کرده و به طور تعمدی افراد مورد نظر را در مکان های خاص شناسایی کند.

این روش نمونه گیری با توجه به موضوع مورد بررسی مبتنی بر فهم نظری و تجربه پیشین محقق از جمعیت مورد مطالعه است.

نمونه گیری سهمیه ای :

در این روش جامعه آماری به چند طبقه تقسیم شده سپس به اختیار سهمی به هر طبقه اختصاص داده می شود و در ادامه نمونه هایی را که دسترسی به آن ها ساده تر استبه دلخواه انتخاب می کنند.

البته ممکن است جامعه مورد مطالعه طبقه بندی نشود، در این حالت نیز آنقدر نمونه اختیار می شود تا حجم نمونه مورد نظر حاصل شود.

برای مثال فرض کنید می خواهیم به بررسی رضایت شغلی کارکنان صنایع بزرگ استان تهران بپردازیم و قبل از مرحله اصلی گردآوری داده ها احتیاج به یک مطالعه مقدماتی برای سنجش واریانس صفت مورد نظر، روایی و پایایی پرسشنامه داریم و از طرفی براساس تحقیقات قبلی می دانیم رضایت شغلی کارکنان صنایع مختلف با یکدیگر تفاوت دارد.

با فرض این که حجم نمونه مقدماتی 50 نفر در نظر گرفته شده باشد و با در نظر گرفتن نسبتی از کل کارکنان که در هر صنعت مشغول به کار هستند، سهمیه هر گروه را تعین می کنیم.
در نمونه گیری سهمیه ای غالبا آن دسته از ویژگی هایی که که در تحقیقات پیشین هم تشخیص داده شده اند مورد مطالعه قرار می گیرند به همین دلیل نمونه گیری سهمیه ای تا حد زیادی به تحقیقات پیشین و یافته های بدست آمده در میدان تحقیق وابسته است.

مشکل دیگر این روش عدم توجه به برخی ویژگی های جمعیت مورد نظر است. اما در مجموع با توجه به مشابهت ساختار نمونه و جمعیت در نمونه گیری سهمیه ای، احتمال معرف بودن برآوردهای حاصل از آن بیش از برآوردهایی است که از نمونه گیری اتفاقی یا قضاوتی به دست می آید.

نمونه گیری در دسترس یا اتفاقی یا آسان :

در این روش محقق افرادی را مورد مطالعه قرار می دهد که در دسترس هستند و مصاحبه گر در چارچوب تعداد و حجم نمونه افرادی را به طور اتفاقی انتخاب کرده و با آن ها مصاحبه می کند.

به عنوان مثال محققی که می خواهد نگرش مردم را نسبت به یک نمایشگاه بسنجد، از میان افرادی که از نمایشگاه دیدن کرده اند به طور اتفاقی چند نفر را انتخاب می کند. با توجه به موضوع تحقیق مکان هایی که این نمونه گیری می تواند در ان صورت گیرد مانند ایستگاه اتوبوس، بازار، فروشگاه، بیمارستان و… می باشد.
توجه داشته باشید که در نمونه گیری قضاوتی محقق افراد خاص را انتخاب می کند اما در نمونه گیری اتفاقی، هرچند محقق در مکان های خاصی قرار می گیرد، اما به طور اتفاقی افرادی در آن مکان ها را انتخاب می کند.

نمونه گیری اتفاقی عمدتا با مشاهده مشارکتی و آزمایشی توأم است و از طریق آن محقق همواره موضوعات و محیط هایی را که به آسانی قابل دسترسی باشند، مورد مطالعه قرار می دهد.

حتما بخوانید:انواع روش های پژوهش

نمونه گیری گلوله برفی یا زنجیره ای :

این روش در مقایسه با دیگر روش های ذکر شده چندان منظم نیست، کاربرد کمتری دارد و بیشتر در تحقیقات قوم نگاری مورد استفاده قرار می گیرد تا در مطالعات پیمایشی.

این فن شامل شناسایی برخی افراد مهم یک جمعیت و مصاحبه با آن ها است، سپس محقق به پیشنهاد این افراد برای مصاحبه به سراغ افراد دیگر می رود. در این روش هسته کوچک اصلی، با افزایش مرحله ای، رشد می کند و مانند گلوله برفی که با غلتاندن بر زمین بزرگ می شود، نمونه تحقیق نیز افزایش می یابد.

این روش معمولا زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که چارچوب نمونه گیری وجود ندارد و از طرفی افراد نمونه نسبت به یکدیگر شناخت دارند. به عنوان مثال فرض کنید می خواهیم به علل اعتیاد از دیدگاه معتادان بپردازیم.

در این صورت با شناسایی تعدادی از معتادان که حاضر به مصاحبه هستند، از ان ها نام نشانی افراد دیگر را که می شناسند جویا شده و به این ترتیب به تعداد مورد نیاز نمونه تهیه کنیم.

از این روش هنگامی استفاده می شود که اعضای گروه هدف به نوعی با یکدیگر در ارتباط بوده و دارای ویژگی های مشترک باشند. مزیت این روش در این است که محقق می تواند به بررسی کل شبکه بپردازد اما از طرف دیگر او تنها محدود به کسانی خواهد بود که در این شبکه مرتبط به هم قرار دارند.

نمونه گیری گروهی :

دراین روش تنها با گروه های معینی تماس حاصل شده و اطلاعات لازم گرفته می شود. در این روش محقق براساس تجربه شخصی و یا تجارب مشابه دیگران، یک گروه اجتماعی را معرف جامعه ای که به آن تعلق دارند، می یابد و با آن ها مصاحبه می کند.

گروه مورد مطالعه می تواند اعضای شورای اسلامی روستا ، ریش سفیدان و… باشند. نتایج این نمونه ها هرچند ممکن است معرف جامعه باشند، اما نمی توان با اطمینان آماری به جامعه مورد مطالعه تعیمیم داد.

نمونه گیری متوالی :

در این روش از یک نقطه زمانی، آزمودنی ها وارد مطالعه می گردند تا زمانی که حجم نمونه به کفایت برسد. گاهی اوقات محققین علوم پزشکی با استفاده از این روش و طولانی ترین دوره زمانی نمونه گیری به صورتی که حداقل یک دوره زمانی یکساله را در بر گیرد، فرایند نمونه گیری را به وضعیت سرشماری نزدیک می نمایند، در بین روش های غیراحتمالی معتبرترین شیوه محسوب می شود.

نمونه گیری هدفدار یا مبتنی بر هدف :

در این شیوه نمونه گیری محقق از قبل ایده ای در مورد مطالعه و شیوه انتخاب نمونه ها دارد و آن ایده مبتنی بر هدف مطالعه شکل می گیرد. البته این شیوه نمونه گیری خود حالات مختلفی دارد.