چطور از اسرار تجاری کسب و کار حفاظت کنیم؟

در دنیای امروز که موسوم به عصر اطلاعات بوده و تجارت شکل تازه‌ای به ‌خود گرفته و بخش مهمی از تعاملات تجاری در بستر وب وشبکه‌های مجازی انجام می‌شود، حفاظت از اسرار تجاری اهمیت مضاعفی پیدا کرده ‌است؛ یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های اغلب کسب‌وکارها بویژه استارتاپ‌ها، حفاظت از اسرار تجاری است. اطلاعاتی که اگر سایر اشخاص از آنها مطلع شوند، سبب لطمه دیدن وآسیب به کسب‌وکار می‌شود و زمینه‌های سودجویی اشخاص فرصت‌طلب را فراهم می‌کند.

این امر تا آنجا حائز اهمیت است که قانونگذاران در کشورهای مختلف، قواعدی را برای حفاظت از این دسته از اسرار وضع کرده‌اند. نظام حقوقی ایران نیز از این رویه مستثنی نبوده و تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه‌ها و موسسات برای خود یا افشای آنها برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب گردیده و مرتکب این رفتار، مجازات می‌شود.

قانونگذار هدف از وضع این قاعده را حمایت از رقابت مشروع و عادلانه در بستر وب می‌داند تا اشخاص نتوانند به کمک روش‌های غیرقانونی و با دستیابی به اسرار تجاری یک بنگاه اقتصادی، برای خود درآمدزایی کرده و یا به کسب‌وکارهای دیگر لطمه‌ای وارد آورند.

اعضای شبکه مشاوران در حوزه «حقوقی، امور قراردادها و روابط کار»

نقض محرمانگی اسرار تجاری

هرکسی که محرمانگی اسرار تجاری را نقض کند و یا از آنها به‌منظور رقابت، کسب منفعت یا وارد کردن خسارت به سایر بنگاه‌های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی استفاده نماید یا آنها را برای اشخاص ثالث افشا کند، به مجازات حبس از شش ماه تا دو سال و نیم و نیز جزای نقدی معادل پنجاه میلیون ریال محکوم می‌شود.

قانونگذار هنگام بیان این امر، به‌صورت مشخص، افرادی را خطاب قرار می‌دهد که با آن کسب‌وکار یا بنگاه اقتصادی قرارداد استخدام  منعقد کرده‌اند و در قرارداد آنها هم تعهد به عدم افشای اسرار تجاری شغلی آمده است؛ البته باید به این نکته اشاره کرد که محدوده حمایت قانونگذار به کسانی که در استخدام کسب‌وکار هستند یا اینکه در قرارداد آنها تعهد به رعایت محرمانگی و عدم افشا آمده است،منحصر نمی‌شود و شامل سایر اشخاصی هم می‌شود که به نوعی بخواهند دست به این رفتار غیرقانونی بزنند.

طبق تعریف قانونگذار، مواردی مانند اطلاعات، فرمول‌ها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزارها و روش‌ها، تکنیک‌ها و فرایندها، تالیفات منتشرنشده، روش‌های انجام تجارت و دادوستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرح‌های تجاری و امثال اینها همگی از مصادیق اسرار تجاری محسوب می‌‌شوند؛ مشروط بر اینکه دارای سه شرط کلی باشند:

1. این مصادیق به‌صورت مستقل ارزش اقتصادی داشته باشند؛
2. در دسترس عموم نباشند؛
3. برای حفاظت از آنها تلاش معقولانه‌ای صورت گرفته ‌باشد.

بنابراین، اگر کسب‌وکاری از اطلاعات محرمانه خود مانند فرمول‌ها به‌درستی و به ‌نحو معقولانه‌ای محافظت نکرده ‌باشد و این فرمول‌ها توسط شخصی افشا شود، مصداق نقض تعهد به رعایت محرمانگی اسرار تجاری نیست. همچنین، درصورتی‌که نقشه‌ای که یک بنگاه اقتصادی مدعی است جزو اسرار تجاری او محسوب می‌شود، فاقد ارزش اقتصادی مستقل باشد، از شمول حمایت‌های قانونگذار خارج می‌شود.

حتما بخوانید : 7 نکته حقوقی استخدام نیرو برای جلوگیری از ضرر و افشای اسرار کاری

بر این اساس، یکی از توصیه‌های جدی به کسب‌وکارها این است که تلاش معقول و متعارفی را برای حفاظت از اسرار تجاری خود به کارگیرند و آنها را از دسترس عموم خارج سازند. صرف‌نظر از تدابیر و زیرساخت‌های فنی که لازم است برای نگاه‌داشتن اسرار تجاری به کار گرفته ‌شوند، کسب‌وکارها می‌توانند از انواع قراردادهای تعهد به رعایت محرمانگی (Non-Disclosure Agreement or NDA) استفاده کنند تا اشخاصی که به این دسته از اطلاعات دسترسی دارند، از طریق یک تعهدنامه یا قرارداد، به شرکت یا شخصی که مالکاسرار تجاری است، تعهد دهند که هرگز این اسرار تجاری را افشا و منتشر ننموده و از آنها به نفع خودشان یا اشخاص ثالث استفاده و بهره‌برداری نکنند.

مسلّم است که در تنظیم این نوع قراردادها، ضرورت دارد باتوجه به شرایط کسب و کار و اقتضاء زمان انعقاد آن، نکاتی موردتوجه قرارگیرد که بدون دریافت یک مشاوره حقوقی کسب و کار و مشاوره قراردادها از متخصصین این حوزه، مشکلاتی جدی به بار خواهد آورد.

بعنوان مثال، بیان دقیق موضوع قرارداد، داشتن تعریفی روشن از اسرار تجاری، ذکر مصادیق اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه، ذکر مدت اعتبار قرارداد، ضمانت ‌اجرای نقض تعهد به رعایت محرمانگی و وجه ‌التزام‌های قراردادی، تضمین‌های عدم افشا، نحوه خاتمه قرارداد و نیز مرجع صالح برای رسیدگی به اختلافات حاکم، ازجمله حداقل‌های هر قرارداد تعهد به رعایت محرمانگی محسوب می‌شود.

حفظ اطلاعات حرفه‌ای

علاوه‌بر لزوم حفظ اسرار تجاری، دسته دیگری از اطلاعات هستند که در قالب اطلاعات حرفه‌ای شناخته می‌شوند. یعنی اینکه اگر کسی به‌علت موقعیت شغلی خود از اسرار مردم مطلع شود و آنها را افشا کند، به مجازات‌های قانونی محکوم می‌شود. از جمله افرادی که ممکن است در معرض اتهام افشای اسرار حرفه‌ای قرار بگیرند، پزشکان هستند که به‌واسطه شغل خود از اطلاعات شخصی بیماران‌شان مطلع می‌گردند و اگر آن اطلاعات را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و جزای نقدی محکوم می‌شوند.

رویکرد قانونگذار درباره مفهوم اسرار حرفه‌ای عام است و شروط جداگانه‌ای برای حمایت از آنها تعیین نکرده ‌است.