هرآنچه که باید درباره تجارت و صادرات به افغانستان بدانید

در تمام نقاط جهان، اکثر افراد با شنیدن نام افغانستان، احتمالا به یاد جنگ و انفجارهای پی‌درپی خواهند افتاد که طالبان نیز مسئولیت همه آنها را بر عهده می‌گیرد. بنابراین کمتر کسی به فکر صادرات به افغانستان یا حتی تجارت با آن خواهد بود.

این در حالی است که آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از تجارت خارجی کشورمان مربوط به افغانستان و صادرات به این کشور بوده که در ادامه بیشتر به آن می پردازیم.

صیفی‌جات و میوه‌ها از قبیل سیب‌زمینی در کنار محصولات ساختمانی از جمله سیمان، جزء بهترین کالاها برای صادرات به افغانستان محسوب می‌شوند.

در این مقاله قصد داریم تا به مهم‌ترین نکات در زمینه صادرات به افغانستان بپردازیم. اما قبل از آن نیاز است تا نکاتی در خصوص ویژگی‌های جمعیتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور بدانیم. بعد از آن به بیان آمارها و نکاتی در زمینه تجارت ایران و افغانستان خواهیم پرداخت.

ویژگی‌های جمعیتی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان

افغانستان از جمله کشورهایی است که دارای بیشترین قرابت فرهنگی و زبانی با ایران از جمله فارسی‌ زبانان دارد. زبان و فرهنگ مشترک باعث شده تا تجار و بازرگانان دو طرف بهتر بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

با این حال، این کشور از اقوام و مذاهب گوناگونی تشکیل شده که نیاز است با آنها و همچنین سایر ویژگی‌های جمعیتی آن بیشتر آشنا شد.

حتما بخوانید: هرآنچه که باید درباره تجارت و صادرات به پاکستان بدانیم

ویژگی‌های جمعیتی افغانستان:

• جمعیت: 38 میلیون و 500 هزار نفر
• جمعیت مردان: 51.32 و جمعیت زنان 48.68 درصد
• 41 درصد جمعیت 0 تا 14 ساله
• 29.9 درصد جمعیت 25 تا 54 ساله
• جمعیت روستایی: 25 درصد
• جمعیت شهری: 75 درصد

ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی افغانستان:

• زبان‌های رسمی: فارسی، دری و پشتو
• اقلیت‌های قومی: تاجیک، پشتون، هزاره و ازبک
• نوع حکومت: جمهوری اسلامی
• دین رسمی: اسلام
• شهرهای مهم: کابل، قندهار، هرات، مزار شریف و جلال‌آباد
• پول رایج: افغانی

جغرافیای افغانستان

افغانستان از معدود کشورهای جهان است که محصور در خشکی بوده و هیچ دسترسی به آبهای آزاد ندارد. این مساله باعث شده تا در امر تجارت و بازرگانی بیشتر به کشورهای همسایه خود تکیه کند.

افغانستان دارای 34 استان و 400 شهرستان مختلف بوده و وسعت آن چیزی در حدود 652230 کیلومتر مربع است که نشان از وسعت جغرافیایی آن دارد.

همسایگان افغاستان شامل کشورهای ایران، ترکمنستان، تاجیکستان، پاکستان، چین و ازبکستان بوده که همسایگی با چین یکی از مزیت‌های این کشور در امر تجارت و بازرگانی محسوب می‌شود.

جغرافیای این کشور تقریبا به سه بخش مجزا تقسیم‌بندی می‌شود. بخش غرب و جنوب غربی آن را که با ایران نیز همسایه بوده، بیشتر مناطق خشک و بیابانی تشکیل داده است.

این در حالی است که در مناطقی از شمال افغانستان، دشت‌ها و جلگه‌های حاصل‌خیزی وجود دارد که کشاورزی و دامداری را رونق بخشیده است. مناطق مرکزی افغانستان نیز بیشتر توسط کوه‌ها احاطه شده است.

جغرافیای افغانستان دارای چندین دریاچه کوچک و متوسط بوده و از وجود معادن مختلف مانند مس، کرومیت، اورانیوم، زغال سنگ، آهن، گوگرد و برخی معادن دیگر بهره می‌برد. از این معادن می‌توان به عنوان مهم‌ترین سرمایه‌های افغانستان نام برد که بسیاری از شرکت‌ها و کشورها به دنبال سرمایه‌گذاری در آنها هستند.

از آنجا که این کشور در یک موقعیت حساسی قرار دارد، در طول تاریخ همواره مورد توجه حکومت‌های مختلفی بوده است. حمله مغول‌ها، اسکندر مقدونی، اعراب مسلمان و حکومت‌های مختلف ایران از جمله آنها می باشد.

در دهه‌های اخیر همسایه شرقی ایران همواره محل نزاع و درگیری قدرت‌های مختلف از جمله شوروی، آمریکا و گروه‌های شبه‌نظامی افراطی مانند طالبان بوده است. بنابراین این کشور هنوز در تولید بسیاری از کالاها و خدمات اولیه به خودکفایی نرسیده و به واردات آنها نیاز دارد.

تاریخ و وضعیت سیاسی افغانستان

به لحاظ تاریخی، تاریخ افغانستان نسبت به سایر کشورها، به ایران قرابت بسیار نزدیک‌تری دارد و این مساله باعث نزدیکی فرهنگ آنها به یکدیگر شده که در بحث صادرات و تجارت بسیار مهم است.

افعانستان به لحاظ وضعیت سیاسی و حکومتی نیز دوران‌های مختلف و پرتنشی را پشت سر گذاشته است. بعد از حمله آمریکا به این کشور، طالبان اخراج و قانون اساسی جدید تصویب شد.

براساس این قانون، حکومت افغانستان برخلاف برخی کشورها مانند عراق، به صورت ریاستی بوده و رئیس‌جمهور که توسط مردم به صورت مستقیم انتخاب می‌شود، دارای قدرت زیادی است.

با این حال، این کشور دارای دو مجلس قانون‌گذاری است که نماینده استان‌ها و ولایات مختلف در آن حضور دارند. افغانستان به لحاظ سیاسی دارای ارتباط خوبی با ایران بوده و همین موضوع به پشتوانه‌ای برای تقویت روابط تجاری دو کشور تبدیل شده است.

حتما بخوانید: هرآنچه که باید درباره تجارت و صادرات به ارمنستان بدانید

اقتصاد افغانستان

همواره اقتصاد افغانستان تاثیرپذیر از مساله جنگ بوده است. اما در چند سال اخیر و به دنبال تاسیس حکومت جدید در این کشور، وضعیت بهبود پیدا کرده است.
اقتصاد این کشور چندان بویی از صنعت نبرده و بیشتر بر روی بحث کشاورزی متمرکز است. علی‌رغم تمام تنش‌ها و جنگ‌هایی که در فضای داخلی آن وجود دارد، این کشور توانسته در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی حداقل وضعیت باثباتی داشته و چندان دچار نوسان نباشد.

در زیر چکیده‌ای از وضعیت اقتصاد افغانستان در سال 2019 براساس آخرین داده‌های سازمان‌های بین‌المللی از قبیل بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان جهانی کار است.

شاخص‌های اقتصادی

• تولید ناخالص داخلی: 19.36 میلیارد دلار
• سهم بخش خدمات، کشاورزی، صنعت و معدن از GDP: به ترتیب برابر 78، 15 و 5 درصد
• تورم : 4.5 درصد
• بیکاری : 42 درصد
• میزان سرمایه‌گذاری خارجی: 5 میلیارد دلار
• مهم‌ترین محصولات معدنی: اورانیوم، لیتیوم، سنگ آهن، مس، زغال سنگ
• مهم‌ترین محصولات کشاورزی: خشخاش و تریاک، میوه، پشم و گوشت گوسفند، زعفران
• مهم‌ترین محصولات صنعتی: گلیم و فرش
• حجم تجارت خارجی: 7 میلیارد دلار

وضعیت تجارت افغانستان به چه صورت است؟

افغانستان به علت توسعه‌نیافتگی و عقب ماندن بخش صنعتی و تولید آن از روند پیشرفت جهانی، نیاز شدیدی به واردات دارد. هر چند که در این کشور مصرف‌گرایی کمتر است، اما متنوع نبودن اقتصاد آن باعث شده تا بسیاری از کالاهای مصرفی روزمره را نیز از سایر کشورها وارد کند.

بیشترین حجم اقتصاد و تجارت افغانستان مربوط به بخش کشاورزی و بعد از آن خدمات است. البته کشاورزی آن نیز چندان پیشرفته نیست و بیشتر به چند محصول خاص محدود می‌شود. از آنجا که به آب‌های آزاد دسترسی ندارد، مقامات این کشور تمایل زیادی برای تجارت با همسایگان دارند.

لازم به ذکر است توسعه بندر چابهار از جانب ایران به هندی‌ها واگذار شده است. براساس آمارها کشورهای پاکستان و هند یکی از اصلی‌ترین شرکاء افغانستان در بحث تجارت محسوب می‌شوند.

کالاهای افغانستان بیشتر به چه کشورهایی صادر می‌شود؟

داده‌های سازمان تجارت جهانی (WTO) نشان می‌دهد که پاکستان و هندوستان با اختلاف بسیار زیاد نسبت به سایر کشورها، دو مورد از اصلی‌ترین مقاصد کالاهای تولیدی کشور افغانستان به شمار می‌روند.

این دو کشور به ترتیب هر کدام به میزان 43 و 42 درصد از کالاهای صادراتی افغانستان را پذیرا هستند. بعد از هند می‌توان به کشورهایی همچون ایران (2 درصد)، عربستان (2 درصد)، عراق (2 درصد)، ترکیه (2 درصد)، امارات متحده عربی (2 درصد) و چین (3 درصد) اشاره کرد.

این امکان وجود دارد که کالاهای صادراتی افغانستان به هندوستان و پاکستان، در اشکال و بسته‌بندی‌های جدید دوباره به سایر کشورها صادر شود. موضوعی که در تجارت با بسیاری از کشورهای توسعه‌نیافته و حتی کشورهای در حال توسعه مانند ایران نیز وجود دارد.

از جمله می‌توان به زغفران ایران اشاره کرد که بعد از صادرات به برخی کشورها مانند اسپانیا، در بسته‌بندی‌های جدیدتر و بهتر دوباره به سایر کشورها صادر می‌شود.

افغانستان بیشتر از کدام کشورها کالا وارد می‌کند؟

اگرچه در بحث صادرات، افغانستان بیشتر بر روی دو کشور هند و پاکستان تمرکز کرده بود، اما در خصوص واردات تا حدود زیادی این موضوع متفاوت می باشد. سایر کشورها از جمله ایران نیز نقش زیادی در واردات این کشور دارد.

براساس آمارهای سازمان تجارت جهانی (WTO) در سال 2018 افغانستان بیشترین واردات کالا را از کشورمان ایران داشته که نشان از فرصت طلایی برای تجار کشورمان دارد.

آمارها نشان می‌دهد که در این سال کشورهای ایران (17درصد)، چین (15درصد)، پاکستان (14درصد)، قزاقستان (10 درصد)، ازبکستان (7درصد)، ترکمنستان (5 درصد) و هندوستان (4 درصد) به ترتیب بیشترین نقش را در تامین کالاهای وارداتی کشور افغانستان داشته‌اند.

فهرست کالاهای صادراتی به افغانستان

در زیر به ترتیب به برخی از مهم‌ترین کالاهای وارداتی افغانستان براساس تازه‌ترین آمارها اشاره کردیم که به خوبی نیازهای وارداتی را نشان می‌دهد.

• مواد غذایی مختلف از جمله آرد، برنج، چای، میوه و مرکبات
• سوخت‌های فسیلی و نفت
• انواع سنگ‌های معدنی، سیمان و گچ
• تجهیزات و وسایل الکترونیکی
• ماشین‌آلات و تجهیزات از جمله وسایل نقلیه و ادوات کشاورزی
• آهن و فولاد
• غلات و حبوبات
• پلاستیک و محصولات پلاستیکی

وضعیت تجارت ایران و افغانستان

حجم بسیار قابل توجهی از کالاهای بازار افغانستان (حدود بین 17 تا 20 درصد) از ایران وارد این کشور می‌شود. در بسیاری از مواقع افغانستان در صدر مقاصد صادراتی کالاهای ایران قرار دارد.

وجود کیلومترها مرز زمینی و فرهنگ و زبان مشترک باعث شده تا تجار ایرانی به راحتی بتوانند نیازهای صادراتی این بازار بزرگ را تشخیص و برای صادرات محصولات ایرانی اقدام کنند.

در این زمینه هنوز نیاز به پتانسیل‌های زیادی برای فعالیت وجود دارد. چرا که کشورهایی مانند هند، چین و پاکستان از جمله رقبای ایران در بازار افغانستان به شمار می‌روند.

با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده در تجارت با این کشور و بحث بندر چابهار، حجم تجارت دو کشور در سالیان آینده افزایش پیدا خواهد کرد. در ادامه وضعیت صادرات ایران به افغانستان را بررسی می‌کنیم.

حتما بخوانید: هرآنچه که باید درباره تجارت و صادرات به اندونز